Son yıllarda yara iyileşmesinde sadece mikroskobik olarak hücrelerin incelen¬mesinin yetmediği, diğer biyolojik mole¬küllerin de görev aldığı gösterilmiş ve yara iyileşmesi için gerekli optimal koşullar yavaş yavaş berraklaşmaya başlamıştır. Böylelikle hücreler arası ve hücre iç olaylar da daha anla¬şılır duruma gelmektedir.
Yara iyileşmesinin değişik basamaklarında çe¬şitli hücre tipleri, sitokinler, koagülasyon faktör¬leri, büyüme faktörleri, kompleman aktivasyonu ve matriks proteinleri değişen oranda görev alır¬lar..Bu basamaklarda da kollajen önemli rol oynar..
Kollajen fibrillerinin üretilmesi yeni iyileşen yara¬nın sağlamlaşmasında görev alır. Bağ dokusunun en önemli yapısal protein komponenti kollajendir.
Farmasötik açıdan bakıldığında en ilginç form kollajen süngerlerdir. Kollajenin yapı matriks proteini olarak doku tamirinde fizyolo¬jik bir modulator oduğu bilinmektedir. Heterolog liyofilize kollajen de aynı rolü terapötik olarak oynar. At tendon kollajeninin liyofilize süngerle¬rinin mekanik bir destek gibi davrandığı de¬neylerle gösterilmiştir. kollajen implant uygulaması ile hastanın durumunda iyi¬leşme oluşu ve iyi tolere edilişi klinik olarak gözlenen bir gerçektir. Klinik deneylerde; belirgin debride edici etkisi olduğu, bakteri sayısını azalttığı, yüzeyel yaralarda epitelizasyon ala¬nını arttırdığı saptanmıştır. İnflamatuar fagositik hücreleri aktive ettiği ve tamir dokusun damarlanmasını arttırdığı bilinmektedir.
Yara alanında ilk olay hemostaz, damarla¬rın büzülmesi ve trombosit agregasyonudur. Trombositlerin kollajene bağlanması, trombosit agregasyonunu arttırmada önemli rol oynar Kollajen ayrıca Faktör XII'ye direkt etki ederek de kananımın durmasında yardım¬cı olur
Heterolog kollajen uygulamasının yara alanında fibronektin miktarını da arttırdığı bilinmektedir. Deneylerde, yapay olarak oluştu¬rulan yaralara kollajen sünger uygulanması, eksüda yapımında ve lökosit sayısında da artı¬şa neden olmaktadır. Eksüda artışıyla fagositozu sağlayan ve antibakteriyel etkisi olan maddeler ve ek olarak doku tamirinin başlangıç döneminde önemli yer tutan çeşitli plazma faktörleri de ortama girmiş olur. Bu faktörlerin tetiklediği olaylar zinciri sonucunda oluşan trombin ve fibrin, yara alanında geçici stabilizasyonu sağlar. Hücresel, fibroblastik ve epitelyal proliferasyon gerçekleşir.
Kollajen aynı zamanda yarı-kapalı bir ortam oluşturduğu için enfeksiyon¬lara karşı engel oluşturur, yara yatağında da yeterince nem ve oksjien olmasını sağlar, termostatik etkisi vardır. Topikal uygulama sıra¬sında irritasyon, intolerans veya sensitizasyon gözlenmemiştir. Tedavi edilen hastaların hiçbi¬rinde genel olarak toksik, allerjik veya idiosenkrazik bulgulara rastlanmamıştır. At Aşil tendonundan elde edilen GELFİX SİLVER tip I kollajen, asitle çözünmediği ve liyofilizasyon öncesi herhangi bir kimyasal çapraz bağlanma işlemi¬ne maruz bırakılmadığı için uygulama sırasın¬da başka maddelerin de dokuya geçmesi en¬gellenmiş olur.
Kollajenin yara iyileşmesindeki açıklığa ka¬vuşan etki mekanizmaları aşağıda özetlenmiş¬tir.
1. Hemostatik etki
2. Trombositlerle etkileşim
3. Fibronektin ile etkileşim
4. Eksüda artışı
5. Hücresel komponent (özellikle makrofaj) ar¬tışı
6. Fibroblast proliferasyonuna destek
Topikal kollajen uygulanan dokudaki histo¬lojik bulgular ise şöyledir10:
1. Yeni damarların oluşumuyla birlikte anjiogenez stimüle olur.
2. Granülasyon dokusunda aktive histomakrofajlar ve lenfosit elemanları belirginleşir.
3. Yüzey absorbsiyonuna bağlı olarak ödematöz sıvı ve flojistik krut kalınlığı azalır.
4. Aktive fibroblastların görülmesi ve yeni oluşan kollajen Meriyle fibrogenez stimüle olur.
5. Fibrogenetik aktivasyon öncesinde fibrin kümecikleri görülür.
6. Polisakkaritlerin varlığı ile esas yapı maddesi artar.
Heterelog At kollajeni ile birçok çalışma yapılmıştır. Sedlarik ve arkadaşlarının hay¬van derisi üzerinde yaptığı çalışmada, hay¬vanlar iki kontrol grubuna ve iki deneysel gruba ayrılmıştır. Deneysel grupları, doğal olarak ve kimyasal olarak hazırlanmış kollajen sünger ile kapatılan yaralar oluştururken, kontrol gruplarını havaya maruz bırakılanlar ve parafin örtü ile kapatılanlar oluşturmuştur. Sonuçlar karşılaştırıldığında havaya maruz bırakılanlar 50 günde, parafin örtü ile kapatı¬lanlar 48 günde, doğal kollajen uygulananlar 24 günde, kimyasal kollajen kullanılan ise 27 günde iyileşmiştir. Kollajen sünger ile kapatı¬lanlarda, sadece iyileşme zamanı kısalmakla kalmamış yara iyileşmesinin kalitesi de daha iyi olmuştur.
Fare derisinde yapılan, okluzif bandajla kar¬şılaştırmalı bir çalışmada yara iyileşmesi kol¬lajen süngerle 21-7 günde olurken, okluzif ban¬daj uygulananlarda 39-13 günde gerçekleş¬miştir. Aynı araştırmacının, insan derisinde, değişik nedenli deri ülserleri tedavisinde dextranomer ile karşılaştırmalı yaptığı çalışmada liyofilize heterolog kollajenin, iyileşme zama¬nını istatistiksel anlamlı olarak kısalttığı ve özellikle ağrının giderilmesinde etkili olduğu bildirilmektedir.
Hayvan derisinde, poliüretan süngerle karşı¬laştırmalı yapılan başka bir çalışmada da kolla¬jen süngerle iyileşmenin daha hızlı olduğu göste¬rilmiştir.
Ülkemizde kobay derisi üzerinde yapılan bir çalışmada kollajen sünger (KS), hidrofilik poliü¬retan sargı (HPS), %1 silver sulfadiazin krem (SS) ve gazlı bezin yara iyileşmesi üzerindeki etkisi karşılaştırılmış ve deneysel olarak oluşturul¬muş 8 mm çaplı yaralarda aşağıdaki bulgular elde edilmiştir:
1. Yara kontraksiyonu: Yara kontraksiyonu en çok kollajen sünger ile, sonra sırasıyla HPS, SSK ve en az gazlı bezle olmuştur.
2. Yara tabanında yükselme: kollajen sünger uygulanan¬larda 3-7. gün, HPS uygulananlarda 5-7. gün-lerde yaralar yüzeyelleşirken, SSK ve steril gazlı bezde yüzeyelleşmenin daha yavaş ol¬duğu gözlenmiştir.
3. Epitelizasyon hızı: Yeni epitel oluşumu, kollajen sünger ve SSK ile 5. günde, diğerlerinde 7. günde saptan-mıştır.
4. Skar oluşumu: kollajen sünger uygulanan yaralar deri ile aynı seviyede, diğerleri hafif çökük olarak iyileşmiştir.
Kollajen sünger uygulananlarda iyileşme¬nin diğer uygulamalardan hızlı olduğu histopatalojik olarak da ispatlanmıştır.
Gelfix Silver Ped Bio-Gen İlaç Adı Altında artık tüm ilaç depolarıyla Türkiye nin tüm eczanelerinde satılmaya başlanmıştır.
Gelfix Silver Ped ve Gelfix Silver Spray Şeklinde satılmaktasır.
).
